BAŞ BOYUN KANSERLERİ

Baş Boyun Kanserleri Nelerdir ?

“Baş boyun kanserleri” olarak bilinen hastalık grubu baş ve boyun bölgesinin ıslak mukozal yüzeylerinden (ağız boşluğu, burun boşluğu, yutak, gırtlak gibi) ve tükürük bezlerinden köken alan kanserlere toplu halde verilen isimdir. Başlıca yer alan oluşumlar şöyledir:

Ağız Boşluğu: Dudaklar, dilin ön 2/3 kısmı, dişetleri, yanaklar ve ağız tabanı, sert damak ve 20 yaş dişinin arkasında kalan üçgen şeklindeki alanı kapsar.

Farinks (Yutak): Farenks (Yutak) geniz ile yemek borusu arasında yer alan yaklaşık 10-15 cm boyunda boru şeklinde bir organdır. 3 bölüme ayrılır: Genizin arka kısmında kalan NAZOFARİNKS; yumuşak damak, dil kökü ve bademcikleri içeren OROFARİNKS; gırtlağın arkasında kalan HİPOFARİNKS.

Larinks (Gırtlak): Larinks iletişimimizin büyük kısmını sağlayan ses fonksiyonunun yanı sıra yutma, nefes alma, öksürme, ıkınma, solunum yollarını koruma gibi oldukça önemli işlevleri yerine getiren bir organdır. Mukoza örtüsünün altında kıkırdak, kaslar ve bağ dokusundan oluşmaktadır. Ses çıkarabilmemizi sağlayan ses teli, üzeri özelleşmiş bir örtüyle kaplı bir kastır.

Burun boşluğu ve Paranazal sinüsler: Burun boşluğu ve paranazal sinüsler bir biri ile bağlantılı hava kanalları şeklindedir. Burunun solunum havasını ısıtma, nemlendirme ve filtre etme işlevini sağlarlar.

Tükürük Bezleri Tüm solunum sindirim yolunda mukoza altında yer alan  sayısız küçük tükürük bezlerinin yanı sıra, ağız boşluğuna açılan 3 çift büyük tükürük bezi bulunur.

Tiroit ve Paratiroit Bezleri: Tiroit ve paratiroit bezleri baş boyun bölgesinde yer alan önemli iç salgı (endokrin) organlardır.

 (Baş ve boyun bölgesinde yer alan beyin, göz, yemek borusu, kas ve kemiklerin kanserleri genellikle “baş boyun kanserleri” grubunda değerlendirilmez.)

Baş Boyun Kanserlerine Neler Neden Olur ?

Mukoza örtüsünden köken alan kanserlerin %90’dan fazlası “Yassı Hücreli Kanser” adı verilen kanser türüdür.  Bu kanser türünde alkol ve sigara kullanımı özellikle ağız boşluğu, yutak ve gırtlak bölgesinden köken alan kanserlerde, en önemli risk faktörüdür. Hastaların %75’i sigara ve/veya alkol kullanmaktadır. Sigara ve alkolün birlikte kullanımı riski daha çok artırmaktadır.

Papilloma virüsü, Human Papillomavirus (HPV) adı verilen bir virüsün belli türleri özellikle dil kökü, bademcik ve yutak bölgesinde kanser gelişimine neden olabilmektedir.  Yine Ebstein Barr Virus (EBV) adı verilen virüs geniz (nazofarenks) ve tükürük bezi kanserine neden olabilmektedir.

Özellikle çocukluk çağında radyasyona maruz kalmak, tiroit kanseri gelişimine yol açabilmektedir. Bu durum özellikle Chernobyl gibi nükleer facialara maruz kalan bölgelerde kanser insidansını önemli ölçüde artırmaktadır.

Mesleksel veya çevresel olarak belli kimyasallara maruz kalmak baş boyun kanseri riskini artırabilmektedir: Odun talaşı, nikel tozu ve mobilya sanayiinde kullanılan bazı solventler burun ve geniz (nazofarenks) kanserine neden olabilmektedir.  Asbest ve bazı sentetik lifler gırtlak kanseri riskini artırmaktadır. Genel olarak kimyasallar ve kimyasal tozlara maruz kalınan işlerde çalışan işçilerin maruziyeti engellemek için koruyucu maske kullanması önerilir.

Ağız hijyeni ve diş sağlığı özellikle dil, yanak, dişeti gibi ağız boşluğu kanserlerine yakalanmamak için önemlidir. Çürük dişler ve kırık dişlerin keskin kenarları çiğneme sırasında mukoza örtüsüne zarar verebilmekte ve kanser gelişimine zemin hazırlayabilmektedir.

Baş Boyun Kanserinin Belirti ve Bulguları Nelerdir ?

Boyunda ele gelen kitle/ beze

Baş boyun mukoza yüzeyinden başlayan kanserler genelde başka bir organa sıçramadan önce boyundaki lenf bezlerine geçerler. Özellikle 50 yaşın üzerinde, sigara ve alkol kullanan birinin, boynunda iki haftadan uzun süre bir kitle fark etmesi durumunda vakit kaybetmeden bir baş boyun cerrahisi uzmanına başvurması önerilir. Bu kitleler genelde ağrısız ve serttir, ve yavaş ama sürekli büyürler.  Böyle bir kitle iyi huylu da olabilir; ancak bazen ağız boşluğu, yutak, gırtlak, geniz, tiroit bezi gibi organların kanserine bağlı gelişebilir, veya lenfoma gibi hematolojik hastalıkların belirtisi olabilir.

Geçmeyen ses kısıklığı, ses değişikliği

Ses tellerinden köken alan gırtlak kanserinin ilk belirtisi iki haftadan uzun süren ses kısıklığıdır. Kanser haricinde pek çok ses teli rahatsızlığı ses kısıklığına neden olabilir. Ancak özellikle uzun süredir sigara/alkol kullanan risk gurubunda bir kişi iseniz bir baş boyun cerrahisi uzmanına başvurmanız önerilir. Ses tellerinin muayenesi video-endoskop ile kolaylıkla yapılabilir.  Ağrısız olan bu işlem yalnızca birkaç dakika sürer. Öğürme refleksiniz kuvvetli ise doktorunuzun burnunuzu ve/veya boğazınızı sprey ile uyuşturması gerekebilir.

Ağızda geçmeyen yara

Dişeti ve dil gibi ağız boşluğu kanserlerinin büyük kısmı ağızda geçmeyen yara şeklinde belirebilir. Bu yaralar ağrısız olabilir, ancak ağız ve boğazda, bir haftanın üzerinde geçmeyen bir yara mutlaka bir baş boyun hastalıkları uzmanı tarafından değerlendirilmelidir. Lezyon ilerledikçe çiğneme güçlüğü, konuşma güçlüğü, kanama görülebilir. Bu yaralarla birlikte boyunda kitle de varsa risk daha yüksektir. Doktorunuz bu lezyondan bir biyopsi almayı düşünebilir.

Tükürükte veya balgamda kan görmek

Bu durum genellikle dişeti kanaması veya burun kanaması gibi bir duruma bağlı gelişir. Ancak risk grubunda bir kişide, uzun süre, özellikle diğer belirtilerle de birlikte ise mutlaka değerlendirilmesi gereklidir.

Yutma güçlüğü

Ağız boşluğu, gırtlak, yutak veya yemek borusu kanserinde yutma güçlüğü ve/veya ağrılı yutma oluşabilir. Bu yutma güçlüğü genellikle katı gıdalarla sıvı gıdalara göre daha fazladır. Bazen biriken besin veya tükürük soluk borusuna ve akciğere kaçabilir. Bu durum özellikle beslenme sırasında öksürüğe veya akciğere kaçma nedeniyle bir çeşit akciğer enfeksiyonuna neden olabilir.

Deri Değişiklikleri

Baş boyun bölgesi özellikle güneş altında çalışan kişilerde deri kanserinin sık görüldüğü bir bölgedir. Aslında baş boyun bölgesinin en sık görülen kanseri “bazal hücreli karsinom” adı verilen bir tür deri kanseridir. Bu kanser güneşe maruz kalan alın, burun sırtı, kulak kepçesi, yanak derisi, alt dudak gibi alanlarda sık görülür. Diğer sık görülen deri kanserleri arasında “yassı hücreli kanser” ve “malign melanom” sayılabilir. Deride iyileşmeyen ülser ve yaralar, alt dudakta uçuk benzeri iyileşmeyen lezyonlar, mavi-siyah renkte düzensiz şekle sahip renk değişiklikleri, büyüyen, rengi değişen veya ülsere olan bir benle karşılaşılırsa bir uzmana başvurulması gerekmektedir.

Kulak Ağrısı

Yutma/Yutkunma ile artan, tek taraflı kulak ağrısı boğazda yer alan bir tümöre bağlı gelişebilir. Bu durum özellikle yutma güçlüğü, ağrılı yutma, ses kısıklığı, boyunda kitle gibi bulgularla birlikte ise bir KBB uzmanı tarafından değerlendirilmelidir.