Tükürük Bezi Kanseri Tedavisi

Tükürük Bezi Kanseriyle İlgili Genel Bilgi

Bu Bölümün Anahtar Noktaları:

• Tükürük bezi kanserleri tükürük bezini oluşturan dokuların içindeki malign (kötü huylu) hücrelerden köken alan nadir hastalıklarıdır.
• Radyasyona maruziyet tükürük bezi kanseri gelişme riskini artırır.
• Tükürük bezi kanserinin temel belirtileri boyunda şişlik ve yutma güçlüğüdür.
• Baş,boyun ve ağız içinin muayene edilmesi tükürük bezi kanserlerini bulma ve tanı koymada kullanılan temel yöntemlerdir.
• Bazı faktörler prognoz (iyileşme şansı) ve tedavi seçeneklerini etkiler.

Tükürük bezi kanserleri tükürük bezini oluşturan dokuların içindeki malign (kötü huylu) hücrelerden köken alan nadir hastalıklarıdır.

Tükürük bezleri tükürüğü üreterek ağız içine salgılar. Tükürük besinlerin sindirimini kolaylaştıran enzimlere ve ağızdaki enfeksiyonlara karşı koruyucu görev alan antikorlara sahiptir. 3 çift majör tükürük bezi vardır.

Parotis Bezleri: En büyük tükürük bezleri olup kulağın hemen önünde ve altında yerleşim gösterirler. Çoğu tükürük bezi tümörü bu bezden gelişir.

Sublingual Bezler: Bu bezler ağız tabanında dilin altında bulunurlar.

Submandibüler Bezler: Çene kemiğinin hemen altında yerleşim gösterirler.

Ayrıca ağız,burun ve gırtlakta yerleşim gösteren ve ancak mikroskop altında görülebilen yüzlerce minör tükürük bezi mevcuttur. Çoğu minör tükürük bezi tümörü damaktan başlar.

Tükürük bezi tümörlerinin yarıdan çoğu benign (iyi huylu) olup, diğer dokulara yayılım göstermez. Tükürük bezi kanserleri baş-boyun kanserlerinin bir tipidir.

Radyasyona maruziyet tükürük bezi kanseri gelişme riskini artırır.

Bir hastalığın gelişme riskini artıran her şeye risk faktörü denir. Risk faktörüne sahip olmak kanser olacağınız anlamına gelmediği gibi, risk faktörü olmadan da kanser olunabilir. Risk altında olduğunuzu düşünüyorsanız doktorunuzla görüşün.  Tükürük bezi kanserlerine neden olan etkenlerin büyük çoğunluğunun bilinmemesine karşın ileri yaş, baş ve boyuna radyasyon tedavisi öyküsü ve çalışma hayatı sırasında bazı maddelere maruziyet bilinen risk faktörleridir.

Tükürük bezi kanserinin temel belirtileri boyunda şişlik ve yutma güçlüğüdür.

Tükürük bezi kanserleri herhangi bir belirti vermeyebilir. Rutin diş muayeneleri, check-up veya fizik muayene sırasında tümöre rastlanabilir. Ancak aşağıda belirtilen bulgulardan herhangi biri sizde varsa doktorunuza görünmeniz doğru olacaktır:

• Kulak, yanak, çene, dudak veya ağız içinde genelde ağrısız bir kitle saptanması
• Kulaktan sıvı gelmesi
• Yutma veya ağzı geniş açmada zorluk
• Yüzde uyuşma veya güçsüzlük
• Düzelmeyen yüz ağrısı

Semptom ve bulgular tükürük bezi kanseri veya diğer durumlar nedeniyle de oluşabilir.

Baş,boyun ve ağız içinin muayene edilmesi tükürük bezi kanserlerini bulma ve tanı koymada kullanılan temel yöntemlerdir.

Aşağıdaki yöntemlerden biri ya da birden fazlası tanı koymada kullanılabilir:

Öykü ve fizik muayene: Vücudun, özellikle de baş ve boynun muayenesi yapılmalı ve öyküde hastanın genel sağlık durumu kontrol edilmelidir. Bu muayenelerde vücuttaki şişlikler veya alışılmışın dışındaki bulgular tespit edilmelidir. Hastanın genel alışkanlıkları ve eski hastalıkları ve tedavileri de öyküde öğrenilmelidir.

Parotis Tükürük Bezinin El ile muayenesi

Submandibüler tükürük bezinin el ile muayenesi

Tükürük bezi kanalının “bimanüel muayene” adı verilen yöntemle muayenesi

MRG(Manyetik Rezonans Görüntüleme): Bir mıknatıs, radyo dalgaları ve vücutta incelenen alanın detaylı görüntülerinin seri şeklinde aktarıldığı bilgisayardan oluşan bir görüntüleme yöntemi olup “Manyetik Rezonans Görüntüleme” (MRG) olarak adlandırılır.

BT (Bilgisayarlı Tomografi)  Taraması: Vücutta incelenen alanın detaylı görüntülerinin birkaç açıdan seri şeklinde bilgisayar yardımıyla aktarıldığı bir görüntüleme yöntemi olup görüntülemede X ışınları kullanılır. Damardan verilen veya yutulan kontrast madde yardımıyla damarlar ve tümör oluşumları daha net görülebilmekte ve çevre dokulardan ayrımı yapılabilmektedir. Bu işleme bilgisayarlı tomografi veya bilgisayarlı aksiyel tomografi adı verilir.

PET(Pozitron Emisyon Tomografi)  Taraması:  Vücuttaki kanser hücrelerinin bulunmasını sağlayan bir yöntemdir. Küçük miktarda radyoaktif madde içeren glikoz (şeker) kana verilir. PET tarayıcısı vücudun etrafında rotasyon hareketi yaparak glikozun vücutta kullanıldığı yerleri belirler. Malign tümör hücreleri normal hücrelerden daha aktif ve daha çok glikoz kullanma eğiliminde oldukları için taramada daha parlak görülürler.

Endoskopi: Vücudun içindeki organ ve dokuların görülerek anormal alanların tespit edildiği yöntemdir.  Tükürük bezi kanserleri için endoskopla ağız içinden girilerek ağız, boğaz ve larenks incelenebilir. Endoskop bir ışık kaynağı ve görmeyi sağlayan lense sahip ince tüp benzeri alettir. Tükürük bezi kanalında oluşan taş, darlık tıkaç gibi oluşumların tanı ve tedavisinde SİALENDOSKOPİ adı verilen özel bir yöntem kullanılır.

Sialendoskopi Yöntemi

Biyopsi:  Hücre veya dokuların çıkarılarak bir patolog tarafından mikroskop ile incelenerek kanser bulgularının tespiti işlemidir.

İnce iğne aspirasyon biyopsisi (İİAB) : Doku veya sıvılardan çok ince bir iğne ile örnek alınıp incelenmesi işlemidir. İİAB, tükürük bezi kanserlerinde en sık uygulanan biyopsi yöntemidir.

İnce iğne aspirasyon biyopsisi

Yanakta ele gelen bir şişlik fark ediyorum, acaba kanser miyim?

Yanakta bir şişlik fark edildiğinde ilk olarak kitlenin ortaya çıkış öyküsünü sorgulamak gerekir. Orta yaşın üstünde, kronik alkol ve/veya sigara  kullanıcısı bir bireyde, ağrı, yüz kaslarında uyuşma, çene hareketlerinde kısıtlılık, boyunda büyümüş lenf bezi ile gelen bir kitlenin kanser olma ihtimali daha yüksektir. 

Diğer taraftan akut başlangıçlı, yemek yeme sırasında sancı şeklinde ağrı ile beliren ve ara ara kaybolabilen bir şişliğin tükürük bezlerinde taşa veya iltihaba bağlı gelişmiş olma ihtimali daha yüksektir.

Tükürük Bezi Kanseri  Tedavisi

İnsidans (görülme sıklığı) ve Mortalite

Tükürük bezi tümörleri nadir görülen tümörler olup, 100,000 kişide her yıl yaklaşık 2,5-3 vaka insidansına sahiptir. Baş boyun kanserlerinin yaklaşık %3-5’i bu gruptadır. Morfolojik ve klinik olarak geniş bir gruba yayılan neoplazmalar olup, bu nedenle tanı ve tedavide önemli güçlükler yaşanmaktadır. Malign tükürük bezi tömörü olan hastaların çoğunluğu altı ve yedinci dekattaki hastalardır.

Karsinogenez ve Risk Faktörleri

İyonize radyasyona maruz kalma tükürük bezi kanserlerinde en çok suçlanan etiyolojik faktördür. Kauçuk sektörü çalışanlarında, asbeste maruz kalan madencilerde, tesisatçılar ve kereste işinde çalışan kişilerde de  maruziyete ikincil risk artmaktadır.

Histopatoloji

Tükürük bezi tümörleri histolojik olarak vücuttaki tüm tümör grupları içerisinde en dağınık yerleşimli gruptur. Tükürük bezlerinde 40'ın üzerinde epiteliyal tümör tanımlanmıştır ancak bunların bazıları oldukça nadirdir. Majör ve minör tükürük bezlerinin en sık benign tümörü pleomorfik adenom olup, tüm tükürük bezi tümörlerinin %50’sini ve tüm parotis tümörlerinin %65’ini oluşturmaktadır.  Majör ve minör tükürük bezlerinin en sık malign tümörü mukoepidermoid karsinom olup, tüm tükürük bezi tümörlerinin %10’unu ve tüm malign tükürük bezi tümörlerinin %35’ini oluşturmaktadır. Bu tümör de en sık parotiste ortaya çıkar.

Klinik Bulgular

Majör veya minör tükürük bezinde benign (iyi huylu) tümörü olan çoğu hasta tükürük bezinde yavaş büyüyen, ağrısız şişlikle karşımıza gelir. Malign (kötü huylu) tümörlerde ise tükürük bezinde hızlı büyüyen bir kitleye, yüz siniri tutulumuna bağlı uyuşukluk veya güçsüzlük, ağrı, boyunda kitle, kitle üzerindeki deride kızarıklık ve katılaşma  gibi bulgular eşlik edebilir.

Bazı faktörler prognoz (tedavi sonucu) ve tedavi seçeneklerini etkiler.

Prognoz (tedavi sonucu) ve tedavi seçenekleri şunlara bağlıdır:

• Kanserin evresi(özellikle de tümörün boyutu)
• Kanserin hangi tükürük bezinde olduğu
• Mikroskop altında kanserli hücrelerin normal dokulardan ne kadar farklı olduğu
• Hastanın yaşı ve genel durumu