Üst Solunum Yolu Enfeksiyonları

Üst Solunum Yolu Ne Demektir?

Üst solunum yolu deyince burun, sinüsler, yutak (farinks) ve gırtlak (larinks) anlaşılır. Bu bölgelerin iltihaplarına da üst solunum yolu enfeksiyonu (genel olarak ÜSYE şeklinde kısaltılır) denir. Üst solunum yolu; kulak ve alt solunum yolları ile bağlantılıdır.

Üst Solunum Yollarında Ne Gibi İltihaplar Olur?

Aslında teorik olarak nezle, grip, farenjit, sinüzit, larenjit, gibi iltihapların hepsi üst solunum yolu enfeksiyonu kapsamına girer.

Gribal enfeksiyon veya rinofarenjit gibi isimler de aynı anlamda kullanılır. Ancak uygulamada sinüzit veya bazı spesifik iltihaplar bu kavramın dışında tutulur.

ÜSYE'ye daha çok virüsler neden olsa da bazen bakteriler de üzerine eklenir. ÜSYE denilince genel olarak nezle veya grip anlaşılır. Farenjit bu durumlarla beraber sıklıkla vardır.

ÜSYE SEBEPLERİ NELERDİR ?

Değişik mikroplar; virüsler ve bakteriler bu hastalıklara sebep olurlar.

Bütün dünyada yapılan araştırmalarda etkenlerin % 70-80 vakada değişik virüslerin olduğu saptanmıştır( 200 den fazla değişik cins).

Virüsler çok küçük mikroplardır, normal mikroskoplarla görülemezler ve virüsleri öldüren bir antibiyotik henüz bulunamamıştır.

Vakaların % 20-30 unda etkenlerin bakteriler (en sık A gurubu beta hemolitik streptokok) olduğu saptanmıştır.

Bakteriler virüslerden daha büyük mikroplardır, normal mikroskoplarla görülebilirler ve antibiyotiklerle öldürülebilirler.

NİÇİN KIŞ AYLARINDA ÜSYE DAHA SIK GÖRÜLÜR?

Kış aylarında bu mikropların doğada görülme sıklığı artmaktadır.

Kapalı yerlerde (okul, kreş, kışla, işyeri vb) uzun süre kalınması, buraların iyi havalandırılmamaları, soğuğun vücut direncini düşürmesi, sigara dumanı, yetersiz-dengesiz beslenme ve bazı çok iyi bilinmeyen mekanizmalarla kış aylarında ÜSYE görülme sıklığı artmaktadır.

ÜSYE NE SIKLIKTA GÖRÜLÜR?

Virüslerin neden olduğu ÜSYE ları çocukluk çağlarında yılda 3-8 kez olabilir. Bir araştırma sonunda çocukların 10 yaşına gelinceye kadar toplam 100 kez ÜSYE u geçirdikleri bulunmuştur. 6-7 yaşlarından sonra görülme sıklığı azalır.

Yetişkinlerde ise yılda ortalama 1-3 kez ÜSYE görülmektedir.

ÜSYE ÇOCUKLARDA NİÇİN DAHA SIK GÖRÜLÜRLER?

Bunun temel sebebi vücudun bağışıklık sistemidir. Vücudumuza giren mikropları, kanımızdaki bazı hücreler tanır ve hafızasına yerleştirirler.

Bu mikroplar tekrar vücudumuza girdiğinde bu koruyucu hücrelerin salgıladıkları antikor denilen maddeler tarafından etkisiz hale getirilirler(Bazı mikropların yaptıkları bu koruyucu etki ömür boyudur ; Kızamık, Suçiçeği, Hepatit A, Hepatit B, Kabakulak gibi).

Bazı mikroplara karşı ise koruyucu etki daha kısa sürelidir ( ÜSYE larını 200 den fazla virüs yaptığından her birine karşı uzun süreli bağışıklık olmayabilir). İşte 20 yaşlarına gelen ve birçok mikroba karşı vücudunda antikorlar(bağışıklık maddeleri) oluşmuş bir kadın, doğum yaptığında bu koruyucu maddeler, kan yoluyla bebeğe geçer ve bebek de annesi gibi , ilk 6-9 ayda sık hastalanmaz. Ancak bu koruyucu maddeler 6-9.aylardan itibaren azalmaya başlar,bebek hastalandıkça koruyucu maddeleri kendisi yapmaya başlar .

Bu temel sebebin yanında anne sütünün de koruyucu etkisinin kalkmasıyla bebekler 1 yaşından itibaren 5-6 yaşlarına kadar yılda 3-8 kez ÜSYE'ye yakalanabilirler.

ÜSYE BELİRTİLERİ NELERDİR?

Virüslerin neden olduğu ÜSYE belirtileri ; burun akıntısı-dolgunluk hissi , ateş , öksürük yanında hapşırma, baş ağrısı, geniz akıntısı, boğazda yanma-ağrı, bazen gözlerde sulanma çapaklanma adele ağrıları, halsizlik, iştahsızlıktır. Bademcik iltihaplarında ; ateş, boğaz ağrısı, yutma güçlüğü olur. Bademcik iltihabı daha çok okul çağı hastalığıdır ve neden genellikle bakterilerdir.

Ses telleri iltihaplarında gece yarısı veya sabaha karşı nefes almada güçlük ve havlar-patlar gibi boğuk bir öksürük olur.

ÜSYE TEDAVİSİNDE EVDE YAPILABİLECEK DESTEKLEYİCİ EYLEMLER NELERDİR?

Virüslerin neden olduğu ÜSYE lerde sigara dumansız temiz bir ortamda istirahat , dengeli ve bol sıvılı (ıhlamur, bitkisel çaylar, meyve suyu, hoşaf, komposto vb ) diyet ve su buharlı ortam, burun temizliği ve buruna serum fizyolojik damlatılması önerilir.

En iyi balgam-salgı yumuşatan doğal madde sudur.

Huzursuzluk ağrı ve ateş için ağrı kesici–ateş düşürücü ilaçlar verilebilir.

Antibiyotik kullanılmasına gerek yoktur, antibiyotikler hastalığın süresini kısaltmaz.

Bakterilerin neden olduğu ÜSYE larında (özellikle bademcik iltihaplarında) doktor muayenesi ve gerek görmesi halinde penisilin veya başka uygun bir antibiyotik kullanılabilir.

AKUT TONSİLLİT

Grup A beta hemolitik streptokok (GABHS) enfeksiyonu sıklıkla 5-6 yaşlarındaki çocuklarda çocukların her 4-5 yılda bir streptokokal enfeksiyon geçirdiği tahmin edilmektedir.

Bu enfeksiyonların içinde GABHS çocukların yaklaşık % 30’unda tespit edilebilmektedir.

BELİRTİ ve BULGULAR

Genellikle ilk ve en önemli belirti ateştir.

Yüksek ateşe boğaz ağrısı, yutma güçlüğü, boyunda bezeler ve kötü ağız kokusu eşlik edebilir

Tonsiller büyüktür ve üzerinde sarı- beyaz renkte bir örtü bulunur.

Tanı: Boğaz kültürü, hızlı antijen testi

Tedavi: Çocuklarda birinci basamak antibiyotik tedavisi 10 gün ağızdan penisilin rejimidir.

Bakteriyel tonsillit tedavi edilmediği veya yanlış/yetersiz antibiyoterapi uygulanıldığı durumlarda yaşamı tehdit eden komplikasyonlara yol açabilir. 

AKUT OTİTİS MEDİA

Otitis media, kulak zarı arkasındaki orta kulak boşluğunun iltihabıdır

Etken virüsler, bakteriler

Sıklıkla  2-6 yaşında çocuklarda

Sık üst solunum yolu enfeksiyonu geçiren çocuklarda orta kulak iltihabı da daha sık görülür. 

ORTA KULAK İLTİHABININ BELİRTİLERİ NELERDİR?

Büyük çocuklar kulak ağrısı, ateş, işitme kaybı şikayetlerini ifade edebilirler.

Bebeklerde ise huzursuzluk, uyku düzensizliği veya iştahsızlık orta kulak iltihabının belirtisi olabilir.

Bu belirtiler, bir hafta öncesinden başlayabilen, burun akıntısı ve öksürük gibi orta kulak iltihabına eşlik eden üst solunum yolu enfeksiyonu belirtileriyle birlikte bulunabilir.

Şiddetli orta kulak iltihaplarında kulak zarı delinebilir ve kulak akıntısı görülebilir.

Kulak akıntısı ile iltihabın boşalması sonucunda genellikle kulak ağrısı azalır ve ateş düşer.

Kulak zarındaki delik de çoğunlukla kendiliğinden kapanır.

ORTA KULAK İLTİHABI NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Orta kulak iltihabı, 10-14 gün süreyle kullanılan antibiyotiklerle ve östaki tüpünün fonksiyonunu düzeltecek ilaçlarla tedavi edilir.

• Evde herhagi bir tedavi uygulamadan önce, çocuğunuzun mutlaka doktoru tarafından değerlendirilmesi gerekir.
• Kulak akıntısı olan çocuklar yüzmemeli, banyoda ise kulak kanalına su teması tıkaçlarla önlenmelidir.
• Eğer uygun tedavi edilir ve ilaçlar önerildiği doz ve sürede kullanılırsa akut orta kulak iltihaplanmalarında kalıcı işitme kaybı olasılığı çok düşüktür.

AKUT SİNÜZİT

• Sinüsler burun etrafındaki kemikler ve alın kemiği içinde bulunan hava dolu boşluklardır.
• Bu boşluklar, genellikle burun içine açıldıkları kanallarındaki tıkanıklıklar nedeniyle iltihaplandığında ortaya çıkan enfeksiyona sinüzit adı verilir.

SİNÜZİTİN BELİRTİ VE BULGULARI NELERDİR?

• Soğuk algınlıklarını ve nezleyi hemen takiben ortaya çıkan akut sinüzit, farklı yaş gruplarında farklı belirtiler verebilir. Erişkinlerde ve büyük çocuklarda burun tıkanıklığı; sarı, yeşil veya kanlı burun akıntısı; gözlerin etrafında ağrı; diş ağrısı ile karışabilen yanak ağrısı; yüzde basınç hissi; öne eğilmekle artan yüz veya baş ağrısı, kötü ağız kokusu belirtileri bulunabilir. Bazen de kuru öksürük, hafif ateş veya mide rahatsızlığı şikayetleri görülebilir. Küçük çocuklarda da yukardaki şikayetler bulunabilir, ancak genellikle bu şikayetlerini iyi ifade edemezler. Hastalık, yüksek ateş ve iltihaplı burun akıntısı nedeniyle her zamankinden biraz daha şiddetli ve 10 günü geçen bir "soğuk algınlığı" zannedilebilir.
• Çocuklarda solunum yolu enfeksiyonları erişkinlerden daha sık görüldüğü ve sinüzit belirtileri daha silik seyrettiği için teşhis de daha zordur. Çocuklarda aşağıdaki belirtilerin varlığı sinüziti düşündürmeli ve doktor muayenesi yapılmalıdır
• Soğuk algınlığının 10-14 günden uzun sürmesi
• Koyu ve sarı-yeşil renkte burun akıntısı
• Boğaz ağrısı, öksürük, kötü ağız kokusu, bulantı, kusma yaratan geniz akıntısı
• Uzun süreli başağrısı
• Huzursuzluk veya halsizlik
• Göz çevresinde şişlik